Kot domowy
| Kot domowy | |
| Felis catus[1] | |
| Linnaeus, 1758 | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Infragromada | łożyskowce |
| Rząd | drapieżne |
| Rodzina | kotowate |
| Rodzaj | Felis |
| Gatunek | kot domowy |
| Synonimy | |
|
|
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Multimedia w Wikimedia Commons |
|
Kot domowy ze swoją zdobyczą
Spis treści
Historia
Przodkiem kota domowego jest kot nubijski – według poglądów większości współczesnych naukowców różnice pomiędzy kotem domowym i nubijskim są tak niewielkie, że należą one do tego samego podgatunku. Istnieją rozbieżności w kwestii daty udomowienia kota. Większość źródeł sugeruje lata 4000–3700 p.n.e., a miejscem, w którym miało do tego dojść, była Nubia. Istnieją jednak dowody (grób mężczyzny z kotem[6] z Cypru sprzed ok. 7500 r. p.n.e.), że domestykacja kota zaczęła się znacznie wcześniej i trwała kilka tysięcy lat, a jej miejscem był obszar Żyznego Półksiężyca. Już ok. 2000 r. p.n.e. kot był pospolicie hodowany w Egipcie. Początkowo był obiektem kultu, wiązano go z boginią Bastet, a zwłoki kotów mumifikowano. Później zaczęto wykorzystywać go do tępienia gryzoni.Wyhodowano wiele ras kota domowego, różniących się ubarwieniem, wielkością i długością włosów; współczesne wzorce niektórych starszych ras znacznie odbiegają od ich wcześniejszych cech (jak w przypadku kotów perskich czy syjamskich). Znaczna liczba kotów domowych żyje samodzielnie w miastach (w Polsce są to tzw. koty piwniczne lub dachowce).
Wiek kota
Dziesięciomiesięczna samica kota domowego
Małe kocięta rozwijają się szybko. Stają się w pełni samodzielne w wieku od 10 do 12 tygodni i wtedy mogą trafić do nowych właścicieli. Gdy mają około 3 miesięcy kotka przestaje się nimi interesować i zmusza je do samodzielności. W wieku około 5 miesięcy kociaki wymieniają zęby na stałe. Dzieciństwo kończy się z uzyskaniem dojrzałości płciowej. W tym okresie może pojawić się pierwsza ruja, a kot zaczyna oznaczać swoje terytorium.
Wyraźne objawy starości pojawiają się zwykle po 10 roku życia: coraz częściej pojawia się kamień nazębny, osłabia się wzrok, słuch i węch, stają się powolne oraz słabe. Stare koty są bardzo wrażliwe na zmiany środowiskowe i stres.
| Wiek kota w porównaniu z wiekiem człowieka | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| kot | człowiek | kot | człowiek | kot | człowiek | kot | człowiek |
| 1 miesiąc | 6 miesięcy | 8 miesięcy | 16 lat | 7 lat | 45 lat | 14 lat | 72 lata |
| 2 miesiące | 10 miesięcy | 1 rok | 18 lat | 8 lat | 50 lat | 15 lat | 74 lata |
| 3 miesiące | 2 lata | 2 lata | 25 lat | 9 lat | 55 lat | 16 lat | 76 lat |
| 4 miesiące | 5 lat | 3 lata | 30 lat | 10 lat | 60 lat | 17 lat | 78 lat |
| 5 miesięcy | 8 lat | 4 lata | 35 lat | 11 lat | 62 lata | 18 lat | 80 lat |
| 6 miesięcy | 14 lat | 5 lat | 40 lat | 12 lat | 65 lat | 19 lat | 82 lata |
| 7 miesięcy | 15 lat | 6 lat | 43 lata | 13 lat | 68 lat | 20 lat | 84 lata |
Anatomia
Anatomia kota
Szkielet kota:
A – kręgi szyjne (7 kręgów), B – kręgi piersiowe (13 kręgów), C – kręgi lędźwiowe (7 kręgów),D – kręgi krzyżowe (3 kręgi),E – kręgi ogonowe (19 -21 kręgów),
1 – czaszka,
2 – żuchwa,
3 – łopatka,
4 – mostek,
5 – kość ramieniowa,
6 – kość promieniowa,
7 – człony palcowe,
8 – kości śródręcza,
9 – kości nadgarstka,
10 – kość łokciowa,
11 – żebra,
12 – rzepka,
13 – kość piszczelowa,
14 – kości śródstopia,
15 – kości stawu skokowego,
16 – kość strzałkowa,
17 – kość udowa,
18 – miednica.
A – kręgi szyjne (7 kręgów), B – kręgi piersiowe (13 kręgów), C – kręgi lędźwiowe (7 kręgów),D – kręgi krzyżowe (3 kręgi),E – kręgi ogonowe (19 -21 kręgów),
1 – czaszka,
2 – żuchwa,
3 – łopatka,
4 – mostek,
5 – kość ramieniowa,
6 – kość promieniowa,
7 – człony palcowe,
8 – kości śródręcza,
9 – kości nadgarstka,
10 – kość łokciowa,
11 – żebra,
12 – rzepka,
13 – kość piszczelowa,
14 – kości śródstopia,
15 – kości stawu skokowego,
16 – kość strzałkowa,
17 – kość udowa,
18 – miednica.
Pazury kota są ostre, zakrzywione, zaopatrzone w specjalny mechanizm umożliwiający ich chowanie. Pazury rosną przez cały czas i koty muszą je ścierać drapiąc. Drapanie jest także formą oznaczania terenu, ścierając pazury kot pozostawia swój zapach.
Niezwykle ważnym narządem jest język. Służy nie tylko do wylizywania sierści, ale przede wszystkim pozwala pobierać pokarm oraz wodę - koci język musi być na tyle zwinny, by zdążyć, pomimo oddziałującej na wodę grawitacji, wciągnąć słup cieczy do pyska. W przypadku utraty języka, zwierzę jest w stanie przeżyć zaledwie dwa, trzy dni.[8]
Zęby kota
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 26 | = | 3 | 1 | 3 | - |
| 3 | 1 | 2 | - | ||
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 30 | = | 3 | 1 | 3 | 1 |
| 3 | 1 | 2 | 1 | ||
Masa ciała kota waha się od 2,5 do 7 kg. Niektóre jednak uzyskują większą wagę, dochodzącą do ok. 15 kg (np. Maine Coon oraz norweski leśny).
Trzymany w warunkach domowych często dożywa ok. 15–20 roku życia, czasami więcej. Wolno żyjące w miastach koty "piwniczne" żyją przeciętnie do 2 lat, choć okres ten może ulec wydłużeniu dzięki dożywianiu.
Znaczenie terenu i problemy z nim związane
Koty znaczą swój teren również w domu. Znaczenie terenu polega na ocieraniu się kota o ściany, meble czy nogi właściciela, co może być odebrane jako przejaw sympatii. Kocury oprócz ocierania, po osiągnięciu dojrzałości płciowej zaznaczają teren moczem z feromonami, który ma inny, dużo bardziej intensywnym zapach niż ich normalny mocz. Zapach moczu zmienia się (na "normalny") kilka tygodni po zabiegu kastracji, zazwyczaj wykastrowane kocury w ogóle nie oznaczają terenu moczem (zdarza się to tylko gdy przed zabiegiem odruch znaczenia był bardzo utrwalony). Nie jest prawdą, że tylko kocury znaczą moczem swój teren, zachowanie to obserwuje się również u bardzo dominujących, płodnych kotek (tzw. matki stada). Znaczenie kotek dominujących odbywa się tak samo jak u kocurów, polega na mocnym strzyknięciu moczem w pozycji stojącej. Oprócz tego kotki w czasie rujki często moczą się w różnych miejscach: zachowanie to ma na celu zwabienie partnera, i również ustępuje po kastracji.Fizjologia
Ułożenie kota podczas snu w celu zmniejszenia utraty ciepłoty ciała
Kły stałe wypychają kły mleczne
3-tygodniowa samica kota domowego
Koty są zoofagami, ich układ pokarmowy przystosowany jest tylko do pokarmów mięsnych (krótkie jelito cienkie).
Normalna temperatura ciała kota waha się od 38 do 39 °C. Gorączka u kota występuje, gdy temperatura jego ciała przekracza 39,5 °C. Temperatura 37,5 °C oznacza hipotermię.
Serce kota w normalnych warunkach bije od 140 do 220, a podczas odpoczynku od 150 do 180 uderzeń na minutę.
Rozmnażanie
Kotka karmiąca młode
Cykl rozrodczy trwa u kotki 2-3 tygodnie. Uwolnienie komórki jajowej (owulacja) wywoływane jest przez stymulację receptorów bólu u samicy podczas kopulacji dzięki zrogowaciałym wyrostkom na prąciu samca (charakterystyczne krzyki to m.in. efekt bólu odczuwanego przez samicę). Jeżeli dojdzie do owulacji wytwarzany jest hormon uwalniający kilka komórek jajowych. Przy braku kopulacji komórka jajowa nie jest uwalniana i obumiera[10].
Po owulacji komórki osłonki pęcherzyka jajnikowego przekształcają się w przejściowy narząd dokrewny, położony na powierzchni jajnika, który zaczyna produkować progesteron. Po kilku dniach od owulacji zapłodnione komórki jajowe przemieszczają się do macicy. Ciąża trwa zwykle 65-66 dni. W przypadku owulacji zakończonej brakiem zapłodnienia w organizmie powstają hormony identyczne jak podczas ciąży, co skutkuje tzw. ciążą rzekomą, która trwa 30-40 dni i prawdopodobnie ma ochronić kotkę przed skutkiem wyczerpujących i powtarzających się cykli rujowych[10].
Ciąża kończy się narodzinami od 1 do 8 (przeważnie 3-5) kociąt. Ponieważ kotka może odbyć stosunki z wieloma samcami w ciągu rui, kocięta z jednego miotu mogą mieć kilku ojców. Gdy kotka urodzi kocięta choćby o 10 dni wcześniej, jest duże prawdopodobieństwo, że małe kociaki nie przeżyją. Jeśli kotka ma problemy przy porodzie, trzeba jej niezwłocznie pomóc, np. jeśli kotek utknął w kroczu matki, należy pociągnąć delikatnie za jego przednie łapki, nie ruszając głowy; jeśli kotek się urodził, ale matka nie wyczyściła mu otworów oddechowych, trzeba zareagować natychmiast, bo kociak może się udusić. Po urodzeniu kocięta przez 7 do 14 dni są zupełnie ślepe, dopiero potem otwierają oczy (nie jednocześnie, np. jedno w 9 dniu, a drugie w 11). Kocięta są karmione mlekiem matki przez 13 tygodni, chociaż zdarzają się przypadki kiedy są one karmione znacznie dłużej.
Zachowanie i pielęgnacja kota
Wędrówki
Kot domowy w terenie
| cecha | kot mieszkający z ludźmi | kot zdziczały |
|---|---|---|
| część czasu poświęcona na wypoczynek | 80% | 62% |
| część czasu poświęcona na małą aktywność (higiena) | 17% | 24% |
| część czasu poświęcona na większą aktywność (polowanie) | 3% | 14% |
| obszar wędrówek | 0,3 km² | 5,5 km² |
| liczba badanych osobników | 18 | 24 |
 |
Ta sekcja od 2010-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Możliwe, że ta sekcja w całości albo w części zawiera informacje nieprawdziwe. Informacje bez źródeł w każdej chwili mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Pomóż Wikipedii i dodaj przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tej sekcji. |
Emocje
Stan emocjonalny kota można odczytać, obserwując jego zachowanie.Ogon kota oprócz pomagania mu w utrzymaniu równowagi w chodzeniu na wąskich powierzchniach sygnalizuje również nastrój zwierzęcia. Ogon ustawiony na wprost oznacza, że kot jest spokojny. Ogon uniesiony pionowo do góry oznacza chęć kota do zabawy. Gdy zwierzę macha ogonem, oznacza to, że jest zdenerwowane, czyli inaczej niż jest to w przypadku psa. Machanie końcem ogona oznacza zainteresowanie, a jeżeli kot stoi przy tym na ugiętych łapkach – podniecenie, kiedy kot ma lekko najeżone włosy na karku i napuszony ogon jest poważnie zaniepokojony lub zdenerwowany sytuacją. Będąc rozdrażnionym może zaatakować innego osobnika. Kot uwielbia pogoń za szybko poruszającymi się przedmiotami i wchodzenie na drzewa, z których jednak z trudem schodzi. Świetnie też potrafi bawić się sam. Z braku gryzoni (np. w mieszkaniu, w mieście), aby zaspokoić swój instynkt łowiecki, poluje na owady, zwłaszcza latające.
Zachowania społeczne
 |
Ta sekcja może zawierać twórczość własną lub niezweryfikowane informacje. Pomóż Wikipedii poprawić artykuł na postawie weryfikowalnych źródeł. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tej sekcji. |
Relacja pomiędzy ludźmi a kotami domowymi przez tysiące lat nabrało cech symbiozy. Koty dostrzegają różnice gatunków i wiedzą, że ich opiekunowie nie są kotami. Potwierdza to różnica między językiem ciała używanym przez kota w kontaktach z ludźmi a tym używanym wobec przedstawicieli swojego gatunku. Niektórzy zoologowie uważają, że kot traktuje opiekuna jak zastępczą matkę, pozostając w stanie "przedłużonego dzieciństwa".
Kot nie znosi złego traktowania i jest pod tym względem bardzo pamiętliwy. Dobrze traktowany, przywiązuje się do swego właściciela i na swój powściągliwy sposób okazuje mu przyjazne uczucia (wybiega na spotkanie, wychodzi na spacery, towarzyszy przy pracy, domaga się głaskania itp.). Niektóre koty można nauczyć prostych sztuczek, np. "proszenia" o jedzenie.
Higiena
Kot czyszczący łapę
Rasy kota domowego
Osobny artykuł: 
Ciekawostki
|
Ta sekcja od 2010-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Możliwe, że ta sekcja w całości albo w części zawiera informacje nieprawdziwe. Informacje bez źródeł w każdej chwili mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Pomóż Wikipedii i dodaj przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tej sekcji. |
- 17 lutego odbywa się Światowy Dzień Kota; w Polsce święto to jest obchodzone od 2006 roku[15].
- W Japonii kot jest najpopularniejszą maskotką; Maneki Neko, czyli jego figurka z podniesioną łapką w geście zaproszenia, widnieje przy wejściu do domów, biur, sklepów i restauracji; według przesądów zapewnia to m.in. powodzenie w interesach.
- W 1879 roku w Belgii przeprowadzono próbę zastąpienia gołębi pocztowych kotami; 37 zwierząt wywieziono z Liège do miejscowości położonej w promieniu 30 km, koty wyposażono w odpowiedni ekwipunek i wypuszczono – wszystkie wróciły do Liège, jednak większość pozbyła się w drodze przesyłek.
- W kuchni kantońskiej występuje potrawa o nazwie "Smok, tygrys i feniks", sporządzana m.in. z mięsa kota; również australijscy aborygeni zabijają i zjadają zdziczałe koty.
- W kulturze europejskiej potrawy z kota były stosunkowo częstym elementem jadłospisu od wczesnego średniowiecza do XIX wieku. Wiele źródeł zaświadcza, że koty jadano m.in. we Francji, Włoszech i Hiszpanii[16].
- Zbyt częste szczepienia w kark mogą grozić bardzo złośliwą chorobą nowotworową, tzw. VAS – Vaccine Associated Sarcoma; aby zmniejszyć szanse na wystąpienie tego nowotworu koty szczepi się nie w kark, ale w łapę; odradzane jest również zbyt częste szczepienie kotów, zwłaszcza jeśli mają one ograniczony kontakt ze światem (nie wychodzą na zewnątrz).
- Koty białe są szczególnie narażone na wrodzoną głuchotę ze względu na recesywny gen białego futra. Wbrew pozorom, kot biały nie jest albinosem (albinizm u kotów występuje niezmiernie rzadko). Ryzyko wystąpienia głuchoty znacznie wzrasta u kotów białych z niebieskimi oczami (szacuje się że ok. 25% takich kotów nie słyszy)[17]
Kot w kulturze
Już od momentu swego udomowienia kot stał się bohaterem licznych baśni i mitów. W starożytnym Egipcie był zwierzęciem świętym, utożsamianym z boginią Bastet. Również Germanie kojarzyli go ze swoją boginią płodności Freją, która jeździła powozem zaprzężonym w te zwierzęta.W średniowiecznej Europie koty były tępione jako zwierzęta kojarzone z czarownicami, ślad tych wierzeń pozostał do dzisiaj w powiedzeniu o pechu przynoszonym przez czarnego kota. Również w Japonii uważano je za wcielenie demonów (zob. bakeneko). O wiele lepiej natomiast traktowano je w kulturze islamu. Nawet prorok Mahomet miał kota o imieniu Muezza. Również w świątyniach buddyjskich (np. w Birmie) niekiedy hodowano te zwierzęta.
We współczesnej kulturze zachodniej kot to uosobienie niezależności i tajemniczości. Jednym z najbardziej znanych współczesnych dzieł nawiązujących do kotów jest musical Andrew Lloyda Webbera Koty.
Kot w literaturze
- W baśni Kot w butach (1697) Charles Perrault przedstawił sprytnego kocura, który zdobył dla swojego opiekuna nie tylko majątek, ale również rękę księżniczki.
- Na początku XIX stulecia pisarze tacy jak Victor Hugo, Honoré de Balzac czy Charles Baudelaire publikowali opowiadania o swoich kotach.
- W Alicji w Krainie Czarów (1865) Lewisa Carrolla jedną z postaci jest Kot z Cheshire, który ciągle znika i pojawia się.
- Rudyard Kipling w zbiorze Takie sobie bajeczki (ang. Just So Stories, 1902), zamieścił m.in. opowiadanie O kocie, który chadzał własnymi drogami.
- Andrew Lloyd Webber napisał musical Koty (1978-79) w oparciu o zbiór wierszy Koty (ang. Old Possum's Book of Practical Cats) autorstwa T.S. Eliota.
- Lilian Jackson Braun stworzyła serię kryminałów zatytułowanych Kot, który... (ang. The cat who...), opowiadających o detektywie i jego przyjaciołach-współpracownikach: dwóch inteligentnych kotach syjamskich.
- Michaił Bułhakow w powieści Mistrz i Małgorzata (1966-67) stworzył postać demona Behemota – pazia, który pod postacią wielkiego czarnego kocura, chodzącego na dwóch łapach i mówiącego ludzkim głosem, służył w świcie szatana.
- Andrzej Sapkowski, jako ogromny wielbiciel kotów, wielokrotnie wprowadzał je do swoich utworów (np.w opowiadaniu Muzykanci ze zbioru Coś się kończy, coś się zaczyna
- W powieści Neila Gaimana pt. Koralina występuje w roli drugoplanowego bohatera kot, który pomaga Koralinie przezwyciężyć złą Wiedźmę i przedostać się z powrotem do normalnego świata.
- Stephen Baker ("Jak żyć z neurotycznym kotem" 1985) w żartobliwy sposób wyjaśnił w jaki sposób należy postępować z kotem
- Terry Pratchett napisał książkę o tym jak rozpoznać prawdziwego kota ("Kot w stanie czystym").
- Gwen Cooper opisała przyjaźń ze ślepym kotem w powieści "Odyseja kota imieniem Homer" wydana przez Prószyński i S-ka w 2010 r.
- Vicki Myron w książce "Dewey. Wielki kot w małym mieście" opisuje losy kota podrzuconego do biblioteki w Spencer, w USA.
- Noblistka z 2007 roku Doris Lessing w minipowieści "O kotach" (On Cats) przedstawia autentyczne relacje między kotami i ludźmi na podstawie własnych przeżyć i obserwacji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na psychikę i zachowanie kotów.
